Ιστορία Πολυκάστρου

Κωμόπολη της κεντρικής Μακεδονίας έδρα του ομώνυμου δήμου, της επαρχίας Κιλκίς, του νομού Κιλκίς. Το Πολύκαστρο είναι δήμος και όχι κοινότητα γιατί πριν από δέκα χρόνια περίπου ενώθηκε με άλλους οικισμούς. Στο δήμο ανήκουν τέσσερις κατοικημένοι μικρότεροι οικισμοί: Λιμνότοπος (121 κάτοικοι), Νέα Καβάλα (191 κάτοικοι), Σιταριά (167 κάτοικοι) και Χρυσόκαμπος (11 κάτοικοι) καθώς και τα σχεδόν ακατοίκητα χωριά: Κουλινέικα (3 κάτοικοι, υψόμετρο 80 μέτρα) και λατομείο (9 κάτοικοι, υψόμετρο 90 μέτρα). Κάτοικοι της κωμόπολης: 5793 (απογραφή 1971), 5647 (1981), σε απογραφή του 1991 ο πληθυσμός έφτανε τους 6230 και μαζί με τους ετεροδημότες τους 8000 περίπου. Βρίσκεται 30 χιλιόμετρα δυτικά από το Κιλκίς, σε υψόμετρο 60 μέτρα, κοντά στον ποταμό Αξιό, πάνω στην σιδηροδρομική γραμμή της Αθήνας-Θεσσαλονίκης-συνόρων. Απέχει 60 χιλιόμετρα από την Θεσσαλονίκη και είναι δεύτερη σε πληθυσμό πόλη του νομού μετά το Κιλκίς.

Το κλίμα είναι μεταβολικό από το μεσογειακό προς το μεσοευρωπαϊκό. Το χειμώνα επικρατεί συνήθως δριμύ κρύο και πέφτουν χιόνια. Το κλίμα της περιοχής Πολυκάστρου επηρεάζεται από το ποταμό Αξιό (Βαρδάρης) που πηγάζει από τη Γιουγκοσλαβία και εκβάλει στον κόλπο της Θεσσαλονίκης. Πνέει ο τοπικός άνεμος Βαρδάρης που είναι πολύ ψυχρός.

Το 60% του πληθυσμού ασχολείται με την γεωργία ενώ το υπόλοιπο 40% με την κτηνοτροφία, το εμπόριο, τις δημόσιες σχέσεις και τον ιδιωτικό τομέα. Η οικονομία στηρίζεται όμως κυρίως στην γεωργία. Παράγονται σιτάρι, βαμβάκι, καλαμπόκι και οπωρολαχανικά. Σημαντικό ρόλο παίζει και η κτηνοτροφία. Εκτρέφονται βοοειδή, αιγοπρόβατα και πουλερικά.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η παλιά ονομασία του Πολυκάστρου ήταν Καρασούλι ή Μαυροσούλι, που σημαίνει μαύρη πηγή. Το όνομα αυτό προερχόταν από τον παραπόταμο του Αξιού που είχε μαύρα νερά. Τότε ήταν ένας συνοικισμός το Παλιό Καρασούλι. Επί τουρκοκρατίας υπήρχε η εξής πληθυσμιακή σύνθεση στον οικισμό: ορθόδοξοι 29, Βουλγαρίζοντες 260, μουσουλμάνοι 200. Ο μικρός αυτός οικισμός βρίσκονταν στο νότιο τμήμα της σημερινής πόλης, στον δρόμο για την Αξιούπολη. Χαρακτηριστικό απομεινάρι της εποχής εκείνης είναι τα τουρκικά λουτρά. Το 1924 χτίστηκε ο νέος συνοικισμός με σχέδιο στον οποίο εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες. Η κοινότητα Καρασουλίου μετονομάστηκε σε κοινότητα Πολυκάστρου με βασιλικό διάταγμα στις 19-7-1928 . Η νέα ονομασία οφείλεται στα πολλά κάστρα και οχυρώματα που είχαν οι σύμμαχοι κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Πολύ αργότερα το 1986 μετονομάζεται σε δήμο Πολυκάστρου μετά από την συνένωση διάφορων οικισμών.
Ο χώρος από την κάτω πλατεία και προς τα κάτω ήταν παλιά μια βαλτώδης περιοχή με πυκνή βλάστηση. Μετά την αποξήρανση των λιμνών Αρτζάν και Αματόβου που έγινε 1928-32 περιορίστηκαν τα νερά στην σημερινή κατάσταση. Το 1872 έκανε για πρώτη φορά την εμφάνιση του ο σιδηρόδρομος . Ήταν η γραμμή Θεσσαλονίκης-Μητροβιτσίου μήκους 362 χιλιομέτρων. Στις 18-5-1888 ξεκινάει το πρώτο τρένο από το Βελιγράδι για Θεσσαλονίκη. Από το Πολύκαστρο βόρεια της λίμνης Αρτζιάν ξεκινάει η γραμμή για Κων/πολη. Ο σιδηροδρομικός σταθμός παρουσίαζε εκείνη την εποχή μεγάλη κίνηση, ήταν κόμβος για ανατολή και δύση. (Υπήρχε και περιστροφική γέφυρα για την στροφή των αρταμαξών που η βάση της υπάρχει ακόμα και σήμερα). Στην θέση του διαλογητηρίου φρούτων (Συρίγος) υπήρχε μεγάλο αμαξοστάσιο.
Υπήρχε ακόμη άρτια οδική σύνδεση (δρόμος λιθόστρωτος) με Μποέμιτση (Αξιούπολη) , Γουμένισσα και Δοϊράνη . Ο δρόμος δε Θεσσαλονίκης-Ευρώπης, περνούσε μέχρι 1953 δίπλα από τον σταθμό.
Στο σημερινό κτήμα Τσαχτσήρη υπήρχε χάνι και πανδοχείο στο οποίο κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο διανυκτέρευσε ο βασιλιάς του Μαυροβουνίου. Το Καρασούλι κατά την διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου γνώρισε πρωτοφανή διακίνηση στρατού και πολεμοφοδίων για αυτό τον λόγο δεχόταν τακτικές αεροπορικές επιθέσεις. Η γραμμή Καρασουλίου-Καλίνδροιας σταμάτησε το 1917 λόγω εχθροπραξιών με την Βουλγαρία. Σιδηροτροχιές και άλλο υλικό από την γραμμή μεταφέρθηκε το 1920 στην Σμύρνη για την αντικατάσταση της κατεστραμμένης από τους Τούρκους γραμμής Σμύρνης-Αφιόν Καραχισάρ. Ο σταθμός μέχρι το 1950 μονοπωλούσε την εμπορική κίνηση του Πολυκάστρου . Εκεί λειτουργούσε το μοναδικό αρτοποιείο του Γ. Καλογερίδη, εστιατόριο, παντοπωλείο, πρακτορείο εφημερίδων και πρατήριο καυσίμων.

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

Τα ήθη και έθιμα των κατοίκων είναι ποικίλα και ανάλογα με την προέλευση τους. Πολλά από αυτά αναβιώνουν μέσα από τους συλλόγους. Μερικά από τα έθιμα είναι:
1. Τα νυχτέρια.
2. Η γιορτή της Μπάμπως που την γιορτάζουν στις 8 Ιανουαρίου οι πρόσφυγες της Αν. Ρωμυλίας. Είναι μια γιορτή που γιορτάζεται μόνο από τις γυναίκες.
3. Τα Κουρμπάνια, έχουν σκοπό παρακλητικό (πρόκληση βροχής) και γιορτάζονται την 1η Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά. Είναι ένα παραδοσιακό έθιμο που τελείται σήμερα από όλους, έφεραν όμως εδώ οι πρόσφυγες της Αν. Ρωμυλίας. Αρχικά μαζεύεται το χωριό στο εκκλησάκι του Αγίου Νεκταρίου και μέσα σε ένα καζάνι ετοιμάζουν το κουρμπάνι, δηλαδή μία σούπα με αρνάκι και μυρωδικά. Επίσης χορεύουν οι σύλλογοι Ανατολικορωμυλιωτών, παραδοσιακούς χορούς. Αργότερα κατεβαίνουν και μεταφέρουν τα μουσικά όργανα στην πλατεία. Σιγά σιγά συγκεντρώνεται κόσμος. Έτσι οι κάτοικοι του χωριού έχουν την ευκαιρία να διασκεδάσουν και να χορέψουν. Το γλέντι συνεχίζεται μέχρι αργά. Την γιορτή του Αγίου Πνεύματος σε συνδυασμό με την γιορτή της εκκλησίας γίνεται και πολιτιστικό δεκαήμερο όπου συμμετέχουν όλοι οι σύλλογοι υπό την αιγίδα του δήμου. Το πολιτιστικό δεκαήμερο περιλαμβάνει χορευτικές εκδηλώσεις, αθλητικές επιδείξεις, εκθέσεις, συναυλίες, κ.α.

Το Πολύκαστρο απαρτίζεται από πολλούς και διαφορετικούς πολιτισμούς, κάθε ένας από τους οποίους διαθέτει και πολιτιστικό σύλλογο. Ας τους δούμε αναλυτικότερα...

Οι Πόντιοι Πολυκάστρου κατάγονται από την περιοχή Σαμψούντας, με ενδιάμεσο σταθμό την περιοχή Βαττούμ, Ρωσίας, Αχτίρκα, Απιν Κουπάν και Νοβο-ρόσισκυ. Πριν τον ερχομό τους επιλέχτηκε από μια επιτροπή ο χώρος.
Αρχικά έμεναν σε αντίσκηνα του εποικισμού για τις πρώτες εκείνες δύσκολες χρονιές όμως το κράτος έδωσε σε άλλους κάρο, ζώα, εργαλεία γεωργικά για να πορευθούν. Μετά το 1925 άρχισαν να χτίζουν τα πρώτα σπίτια όπου κεραμίδια και ξυλεία έφερνε ο εποικισμός από την Γιουγκοσλαβία τα οποία ξεχρέωναν σιγά σιγά. Καλλιεργούσαν με τα πενιχρά μέσα που είχαν στην διάθεση τους μέχρι την οριστική διανομή του 1932. Μικρές εκτάσεις με σίκαλη καλαμπόκι και καπνό μέχρι το 1926 οπότε απαγορεύτηκε η καλλιέργεια του καπνού στον κάμπο. Καπνό καλλιεργούσαν και στην Σαμψούντα. Μεταξύ τους υπήρχε μεγάλη σύμπνοια και αλληλοβοήθεια. Μέχρι το 1928 τα παιδιά πήγαιναν στο σχολείο. Το σχολείο αυτό υπήρχε και πριν το 1920. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχουμε επίσης μεγάλη προσέλευση Ελλήνων Ποντίων από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Είναι ένα νέο προσφυγικό κύμα Ποντίων που αντιμετωπίζουν πρόβλημα ένταξης στην κοινωνία του ελλαδικού κράτους. Μία άλλη φυλή που συνθέτει τον πληθυσμό του σημερινού Πολυκάστρου είναι οι Σαρακατσάνοι.

Με τη φυλή των Σαρακατσαναίων έχουν ασχοληθεί μέχρι σήμερα αρκετοί Έλληνες και ξένοι επιστήμονες. Είναι νομαδική φυλή και η ρίζα τους φτάνει στα πανάρχαια χρόνια. Νομάδες και σκηνίτες από τότε περιφέρονταν από τόπο σε τόπο, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρο τον Βαλκανικό χώρο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ο ιστοριογράφος Αραβαντινός από την Πάργα στο έργο του "Χρονογραφία της Ηπείρου το 1856" γράφει:
"Σαρακατσαναίοι Ποιμένες, σκηνίτες, έχοντες την καταγωγήν των εκ τινός κώμης της Ακαρνανίας καλούμενης Σακαρέτση εξεπατρίστηκαν μετελθόντες την σκηνίτιδα ζωήν".
Οι δύο Παγκόσμιοι πόλεμοι 1914-18 έως 1940-45 ήταν ο σταθμός της κτηνοτροφικής ζωής των Σαρακατσαναίων και η αρχή μιας νέας ζωής. Όπου λοιπόν βρέθηκαν με τα κοπάδια τους μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους, εκεί δημιούργησαν τις μόνιμες κατοικίες και τα χωριά τους . Οι πρώτοι λοιπόν που κατοίκησαν στο Πολύκαστρο είναι οι Κουτσουβελαίοι και οι Παχαίοι το 1920-22. Όλοι οι άλλοι είχαν εγκατασταθεί στα γύρω χωριά και αργότερα μετακινήθηκαν στο Πολύκαστρο.
Οι Καραθοδωραίοι και οι Αρκουδαίοι που κατοικούσαν το 1922 στον οικισμό Λατώμι μετακινήθηκαν στο Πολύκαστρο στα χρόνια 1965-70.

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ

Ήρθαν στην Ελλάδα το 1922 μετά την Μικρασιατική καταστροφή και εγκαταστάθηκαν στην αρχή στο Κλείτος της Κοζάνης. Επειδή όμως το έδαφος ήταν άγονο αποφάσισαν να μετεγκατασταθούν στο Πολύκαστρο μετά από παρότρυνση του Χρυσοστόμου Μπογάζη από την Αξιούπολη.
Πρέπει να πούμε ότι στην αρχή επισκέφτηκε το Πολύκαστρο επιτροπή και αφού διαπίστωσε τις καλύτερες συνθήκες από το Κλείτος αποφάσισε να προτείνει την μετεγκατάσταση.
Έτσι λοιπόν ήρθαν στο Πολύκαστρο το 1928. Στην αρχή έμεναν στα άδεια σπίτια των Ποντίων που είχαν φύγει στην Δράμα και αργότερα σε δικά τους σπίτια.

ΠΑΝΤΕΡΜΑΝΛΗΔΕΣ

Κατάγονται από το χωριό Δέντσες της επαρχίας Παντέρμου της Μικράς Ασίας. Υπήρξαν και αυτοί θύματα της Μικρασιατικής καταστροφής των Τούρκων το 1922. Την χρονιά εκείνη περίπου 250 άτομα σκορπίστηκαν στην Ελλάδα. Από αυτούς περίπου 60 οικογένειες εγκαταστάθηκαν στην Φούστανη και την Πιπεριά Αριδαίας. Αργότερα το 1928 έφυγαν και ήρθαν στον Πλαταμώνα. Εκεί όμως αντιμετώπισαν προβλήματα με τους ντόπιους της περιοχής και έφυγαν για την Μαγνησία της νότιας Θεσσαλονίκης. Την ίδια όμως τύχη είχαν και εκεί. Έστειλαν λοιπόν, επιτροπές να επισκεφτούν το Πολύκαστρο, την Χαλκιδική και άλλες περιοχές της Κ. Μακεδονίας. Τελικά μετά από πολλές περιπλανήσεις μερικές οικογένειες εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο Πολύκαστρο.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΡΩΜΥΛΙΩΤΕΣ Ή ΣΥΝΑΠΛΙΩΤΕΣ ΠΟΛΥΚΑΣΤΡΟΥ

Ήρθαν στην Ελλάδα το 1924-25 μετά τη συμφωνία του Νεϊγύ, που αφορούσε την ακούσια μετανάστευση των πληθυσμών που ζούσαν στη Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Από το Συναπλή μετανάστευσαν περίπου 300 οικογένειες. Οι 30 από αυτές εγκαταστάθηκαν στην Μεσσούνη του νομού Ροδόπης και οι υπόλοιπες ήρθαν στο Πολύκαστρο.
Αρχικά ήρθε στο Πολύκαστρο μια επιτροπή για να δουν το χώρο.
Αφού διαπίστωσαν ότι υπάρχουν καλλιεργήσιμα εδάφη, σπίτια για κατοικία και γενικά κατάλληλες συνθήκες για ένα καινούριο ξεκίνημα επέστρεψαν στη Μεσσούνη και στο Συναπλή και έφεραν τις οικογένειες τους. Μέχρι τον Απρίλιο του 1925 είχαν έρθει στο Πολύκαστρο όλοι.
Το Συναπλή βρισκόταν στην Ανατολική Ρωμυλία, το σημερινό Σινάποβο, της Βουλγαρίας.
Ο πληθυσμός στο Συναπλή ήταν ελληνικός και έφτασε μέχρι τους ανθελληνικούς διωγμούς το 1906, περίπου 1800 κάτοικοι. Στην αρχή έμεναν σε σπίτια που τους παραχώρησαν οι πόντιοι και αργότερα σε σκηνές.
Μετά όμως από ένα χρόνο μετεγκαταστάθηκαν σε σπίτια που τους παραχώρησε ο εποικισμός στην Βόρεια πλευρά του Πολυκάστρου.

Το Πολύκαστρο είναι μια σύγχρονη πόλη η οποία προσφέρει στους κατοίκους της και στους επισκέπτες ότι χρειαστούν. Υπάρχουν δύο παιδικοί σταθμοί, δύο νηπιαγωγεία, δύο δημοτικά σχολεία, ένα γυμνάσιο και ένα λύκειο. Υπάρχουν επίσης υπηρεσίες όπως ταχυδρομείο, ΙΚΑ, ΟΤΕ, ειρηνοδικεία, κέντρο υγείας και τράπεζες(εθνική, εμπορική, αγροτική). Έχει δύο ενορίες, στην μια ανήκει η εκκλησία της Αγίας Τριάδας που χτίστηκε επί ιερέως Βασιλειάδη Φωτίου και στην άλλη ενορία ο ναός του Αγίου Αθανασίου που ανακαινίστηκε. Υπάρχουν επίσης αρκετοί σύλλογοι όπως:
· πολιτιστικός σύλλογος
· σύλλογος Ποντίων
· σύλλογος Ανατολικορωμυλιωτών
· σύλλογος Σαρακατσαναίων
· σύλλογος Μικρασιατών
· Α.Ε.Π. (αθλητική ένωση Πολυκάστρου)
· Φ.Ο.Π. (φυσιολατρικός όμιλος Πολυκάστρου)
· εμποροεπαγγελματικός σύλλογος

Σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης μας έπαιξαν πολλοί παράγοντες.
Οι πιο σημαντικοί ήταν:
· Ο Αξιός ποταμός. Βοήθησε και βοηθάει στην άρδευση των χωραφιών και στην ύδρευση των σπιτιών. Είναι μια ανάσα ζωής για τον τόπο μας.
· Η σιδηροδρομική γραμμή. Συνδέει το Πολύκαστρο με το εξωτερικό, αλλά και με το εσωτερικό της χώρας μας. Αυτό ήταν και είναι πόλος έλξης των ανθρώπων που ήθελαν να ανοίξουν εργοστάσιο και επιχειρήσεις στον τόπο μας.
· Ο διεθνής δρόμος. Συνδέει και οδικά το χωριό μας με το εξωτερικό και την υπόλοιπη Ελλάδα. Και αυτό ήταν και είναι θετικό για τις επενδύσεις και το εμπόριο.
· Ο στρατός. Ο αρκετά μεγάλος αριθμός στρατού, είναι πηγή εσόδων για το χωριό μας. Στηρίζονται οικονομική μ' αυτόν: εμπορικά, fast food, περίπτερα, καφετέριες, καφενεία, ταξί κλπ.
· Έχουν την έδρα τους αρκετές υπηρεσίες στο Πολύκαστρο.
· Οι βιομηχανική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων. Άνοιξαν αρκετές βιοτεχνίες ρούχων, βιομηχανία τυριών (Κολιός), βιομηχανία κουφωμάτων (Eldoor), βιομηχανία συσκευασίας τροφίμων (Συρίγος), χημική βιομηχανία.
Η σύνθεση των κατοίκων είναι ως επί το πλείστον Ανατολικορωμυλιώτες, Πόντιοι, Βλάχοι, Σαρακατσάνοι, Μικρασιάτες και Παντερμαλήδες.